Pozwólmy dzieciom być dziećmi!

Pozwólmy dzieciom być dziećmi – naturalna potrzeba ruchu.

Aktywność fizyczna, stymulacja poznawcza i zadania orientacyjno-przestrzenne wpływają na neurogenezę w zakręcie zębatym (część hipokampu odpowiedzialnej za uczenie się, pamięć i zapominanie) (Leasure i Jones, 2008; Fabel i in., 2009; Epp i in., 2016; Ihunwo i in., 2016; Kodali i in., 2016; Cooper i in., 2017; Ma i in., 2017). Właściwe zaplanowany rodzaj, intensywność i objętość bodźców, a także pozytywny ładunek emocjonalny, jaki za sobą niesie, może te procesy nasilić (Leasure i Jones, 2008; Epp i in., 2016; Kodali i in., 2016). Wciąż nie do końca poznane są biologiczne mechanizmy wyjaśniające wszystkie obserwowalne zjawiska, jednak wyniki ostatnich kilkunastu lat badań udokumentowały współzależność między wspomnianymi czynnikami, a zdolnościami do uczenia się i zapamiętywania, w tym również nabywania nowych umiejętności ruchowych (Skriver i in., 2014). Ponadto, wyniki ostatnich dwóch lat badań mogą wskazywać, że jednym z behawioralnych przejawów neurogenezy jest zwiększenie potrzeby eksploracji otoczenia (Kodali i in., 2016; Epp i in., 2016; Goodwin, 2018).

Gry i zabawy ruchowe jako fundament podjęcia aktywności fizycznej przez dziecko.

Dzieci posiadają naturalną potrzebę ruchu, którą od najmłodszych lat manifestują poprzez tworzenie i udział w najróżniejszych zabawach ruchowych. Zabawy i gry ruchowe są częścią natury zachowań ludzkich, które stanowią instynktowną formę aktywności, bez poważnych intencji, przygotowującą do dorosłego życia (pozytywny ładunek emocjonalny, stymulacja poznawcza i orientacyjno-przestrzenna) (Trześniowski, 1999). Zabawa i gry ruchowe mają swoje znamienite miejsce w szkoleniu sportowym i powinny stanowić jego największą komponentę na etapie wszechstronnym. Wszelkie dowody naukowe i mocne podstawy teoretyczne, takie rozwiązanie sugerujące, pozostają w dużym stopniu niezauważone przez praktyków sportu.

Problemy współczesnego szkolenia sportowego.

Problemem sportu dzieci i młodzieży, szczególnie widocznym w tej drugiej grupie, jest brak progresywnego aplikowania obciążenia treningowego w długofalowej perspektywie, a jego wyraźne ukierunkowanie na realizację doraźnych celów (zbyt duża intensywność i objętość bodźców) (Strzelczyk i Karpowicz, 2012). Problem nasila się tym bardziej, kiedy współtowarzyszy mu brak zrozumienia procesów rozwojowych zachodzących u młodych sportowców, nieznajomości metod kontroli rozwoju biologicznego dziecka i doboru adekwatnych środków treningowych – zabaw, gier, czynności ruchowych, których niemożność efektywnego wykonania budzi frustrację (negatywny ładunek emocjonalny), a także brak znajomości zasad dydaktycznych, przez co sport, traci wiele ze swoich wychowawczych właściwości. Najbardziej spektakularne efekty braku przemyślanego, długofalowego systemu szkolenia w Polsce ilustruje zestawienie wyników osiąganych na Mistrzostwach Europy (ME) i Świata (MŚ) oraz Igrzyskach Olimpijskich (IO) przez juniorów i seniorów. Obraz jest wyraźny. We współzawodnictwie światowym osiągamy lepsze rezultaty w sporcie juniorskim (2,65-8,46% ogółu punktów i miejsca 2-13 w klasyfikacji medalowej w latach 1996-2009) niż seniorskim (1,84-3,46% punktów i miejsca 9-20 w tych samych latach). Efektywność szkolenia w Polsce, oceniana jako procentowa różnica między ilością zdobytych punktów przez seniorów i juniorów, jest ujemna (-22,4%; większe sukcesy osiągane w kategoriach juniorskich). Dla przykładu efektywność szkolenia w Hiszpanii, która znalazła się tuż przez nami we współzawodnictwie podczas IO 2008 (15 miejsce), wynosi 70,7%, a Wielkiej Brytanii 68,4% (6 miejsce). Równie niekorzystnie wygląda tzn. wskaźnik efektywności szkolenia (procentowy stosunek dorobku punktowego w kategoriach junior/senior), podczas IO, MŚ i EU w latach 2004-2008, który wynosił 1,16, a w najlepszych krajach europejskich (Szwecja, Holandia, Hiszpania, Wielka Brytania) wynosił niemal 2,5 (Sozański, Adamczyk i Siewierski, 2012). Bezpośrednim skutkiem wczesnej specjalizacji jest uniemożliwienie rozwoju pełnego potencjału fizycznego w okresie dorosłości i syndrom wypalenia, prowadzący do odchodzenia młodych zawodników od sportu. Statystyki obrazujące polski sport w latach 2012-2020 mogą być jeszcze mniej korzystne, na co bez wątpienia ma wpływ brak usystematyzowania zawodu trenera (część dzieci rozpoczyna i kończy swoją edukację sportową w komercyjnych Szkółkach sportowych, w których wykształcenie prowadzących i jakość szkolenia budzą duże obawy) oraz niedoskonały system współzawodnictwa młodzieży Polsce, dofinansowujący kluby sportowe za zajmowane miejsca w turniejach Mistrzowskich (wymuszając ustanowienie wyników juniorskich, jako celu głównego szkolenia, zamiast jednego z jego etapów).

Autorzy:

1. Malak Bartosz – Instytut Sportu i Nauki, Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu
2. Wojdanowicz Remigiusz – Jak Pływać, Instytut Sportu i Nauki

Bibliografia:

1. Cooper C, Moon HY, van Praag H (2017). On the Run for Hippocampal Plasticity. Cold Spring Harbor Perspectives in Medicine, a029736. http://doi.org/10.1101/cshperspect.a029736
2. Epp JR, Mera, RS, Köhler S, Josselyn SA, Frankland PW (2016). Neurogenesis-mediated forgetting minimizes proactive interference. Nature Communications, 7, 5–12. http://doi.org/10.1038/ncomms10838
3. Fabel K, Wolf SA, Ehninger D, Babu H, Leal-Galicia P, Kempermann G (2009). Additive effects of physical exercise and environmental enrichment on adult hippocampal neurogenesis
   in mice. Frontiers in Neuroscience, 3(NOV), 1–7. http://doi.org/10.3389/neuro.22.002.2009
4. Goodwin SJ (2018). Neurogenesis: Remembering all or forgetting some. Journal
   of Neurophysiology, jn.00428.2017. http://doi.org/10.1152/jn.00428.2017
5. Ihunwo AO, Tembo LH, Dzamalala C (2016). The dynamics of adult neurogenesis in human hippocampus. Neural Regeneration Research, 11(12), 1869–1883. http://doi.org/10.4103/1673-5374.195278
6. Instytut Sportu i Nauki (2018). http://isin.com.pl/sport/akademia-szkolenia-sportowego/, 2.07.2018 r.
7. Kodali M, Megahed T, Mishra V, Shuai B, Hattiangady B, Shetty AK (2016). Voluntary Running Exercise-Mediated Enhanced Neurogenesis Does Not Obliterate Retrograde Spatial Memory. Journal of Neuroscience, 36(31), 8112–8122. http://doi.org/10.1523/JNEUROSCI.0766-16.2016
8. Leasure JL, Jones M. (2008). Forced and voluntary exercise differentially affect brain and behavior. Neuroscience, 156(3), 456–465. http://doi.org/10.1016/j.neuroscience.2008.07.041
9. Ma CL, Ma XT, Wang JJ, Liu H, Chen YF, Yang, Y (2017). Physical exercise induces hippocampal neurogenesis and prevents cognitive decline. Behavioural Brain Research, 317, 332–339. http://doi.org/10.1016/j.bbr.2016.09.067
10. Mazur J i Małkowska-Szkutnik A (2011). Rozwój fizyczny i dojrzewanie płciowe. [W:] Wyniki badań HBSC 2010. Raport techniczny. Red. Mazur J i Małkowska-Szkutnik A, Instytut Matk i Dziecka, Warszawa 2011.
11. Skriver K, Roig M, Lundbye-Jensen J, Pingel J, Helge JW, Kiens B, Nielsen JB (2014). Acute exercise improves motor memory: Exploring potential biomarkers. Neurobiology of Learning and Memory, 116, 46–58. http://doi.org/10.1016/j.nlm.2014.08.004
12. Sozański H, Adamczyk J, Siewierski M (2012). Etapizacja procesu szkolenia sportowego – teoria i rzeczywistość. [W:] Etapizacja procesu szkolenia sportowego. Teoria i rzeczywistość. Red. Strzelczyk R i Karpowicz K, AWF Poznań, s. 11-44.
13. Strzelczyk R i Karpowicz K (2012). Kilka uwag o etapizacji procesu szkolenia sportowego.
    [W:] Etapizacja procesu szkolenia sportowego. Teoria i rzeczywistość. Red. Strzelczyk R i Karpowicz K, AWF Poznań, s. 5-10.
14. Trześniowski R (1999). Zabawa w procesie wychowania. [W:] Zabawy i gry ruchowe. Teoria i metodyka. Red. Staniszewski T, AWF Warszawa, s. 17-34.